Obowiązek udziału w spisie powszechnym został uregulowany w art. 6 ust. 3 i art. 9 ust. 1 ustawy o statystyce publicznej (Dz. U z 2021 r. poz. 955).
Odmowa udzielenia informacji w spisie powszechnym, na podstawie art. 57 ustawy o statystyce publicznej (Dz. U z 2021 r. poz. 955), podlega karze grzywny.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1775), obowiązkową metodą przekazania danych przez osoby fizyczne objęte spisem powszechnym jest samospis internetowy. Samospis można wykonać samodzielnie, za pomocą własnego urządzenia (komputera stacjonarnego, laptopa, smartfona itd.), bądź w najbliższym urzędzie gminy. Urzędy gmin utworzyły w tym celu stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu, z których można skorzystać bezpłatnie (lista punktów spisowych w gminach). O ile zajdzie konieczność, Urząd Gminy zapewnia wsparcie upoważnionego pracownika Urzędu Gminy w realizacji samospisu przez Internet.
Spisem powszechnym objęte są: osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach niebędących mieszkaniami, osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania oraz mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz zamieszkane pomieszczenia niebędące mieszkaniami (ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r.; Dz. U. z 2019 r. poz. 1775).
Równolegle z samospisem w spisie powszechnym, prowadzone są wywiady telefoniczne. Rachmistrzowie spisowi dzwonią do osób, które nie spisały się przez Internet lub dzwoniąc na infolinię spisową (22 279 99 99). Rachmistrzowie dzwonią z dwóch numerów telefonów:
- 22 828 88 88
- 22 279 99 99.
W razie wątpliwości, czy osoba dzwoniąca jest rachmistrzem, można zweryfikować jej tożsamość: https://rachmistrz.stat.gov.pl/formularz/.
Zgodnie z art. 17a ust. 1-3 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1775), nie można odmówić przekazania danych rachmistrzowi kontaktującemu się telefonicznie z osobami fizycznymi objętymi spisem. Osoby, które przekażą dane telefonicznie rachmistrzowi, nie muszą już wypełniać formularza spisowego w Internecie. A do osób, które już się spisały samodzielnie, rachmistrz nie zadzwoni. Jeśli chcesz wypełnić sam formularz w Internecie możesz to zrobić dopóki nie skontaktuje się z Tobą rachmistrz.
Nie warto odkładać samospisu do ostatniej chwili, również dlatego, że tylko te osoby, które spisały się przez Internet mogą wziąć udział w loterii. Ostatnie zgłoszenia przyjmowane są do 7 lipca br. Szczegóły dostępne na stronie https://loteria.spis.gov.pl/.
Osoby wykonujące prace spisowe zobowiązane są do przestrzegania tajemnicy statystycznej określonej w art. 10 o statystyce publicznej (Dz. U z 2021 r. poz. 955) i wykonują te prace po przeszkoleniu i pouczeniu o istocie tajemnicy statystycznej oraz po złożeniu pisemnego przyrzeczenia (art. 29 ust. 1 ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r.).
Obowiązek realizacji spisów nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej art. 4 Rozporządzenia (WE) nr 763/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z 9.07.2008 r. Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2018 r. poz. 997, z późn. zm.) wskazuje, że udział w badaniu jest obowiązkowy, a realizacja spisu wymaga odrębnej ustawy (art. 9. ustawy o statystyce publicznej). Ustawa o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. została podpisana 9 sierpnia 2019 r. , opisano w niej szczegółowe warunki realizacji tego badania.
